روزنامه خراسان

نه به پلاستیک!

 از سال 2008 هر سال روز سوم جولای به نام روز جهانی بدون کیسه پلاستیکی شناخته می‌شود. همچنین بازه زمانی ٣ تا ١٢ جولای را به عنوان دهه بدون کیسه پلاستیکی و تمام ماه جولای را به عنوان ماه آگاه‌سازی درباره مصرف پلاستیک در نظر می‌گیرند. هدف از این نام‌گذاری بررسی تاثیرات استفاده از کیسه‌های پلاستیکی بر طبیعت و فرهنگ سازی جایگزینی این کیسه‌ها با گزینه‌های بی‌خطر و کم‌خطر دیگر است. در سال ۱۹۹۷ یک لکه بزرگ پلاستیکی در اقیانوس دیده شد اما 5 سال طول کشید تا اولین کشور در جهان یعنی بنگلادش، استفاده از پلاستیک یک‌بار مصرف را ممنوع کند. دلیل آن هم این بود که یکی از عوامل رایج سیلاب در این کشور مسدود شدن کانال‌های خروجی فاضلاب توسط پلاستیک‌ها بود. براساس گزارش‌های سال‌های گذشته، تنها در ایران سالانه بیش از 3 میلیون تن پلاستیک تولید می‌شود و کشورمان جزو ۲۰ کشور اول دنیا در تولید زباله‌های ‌پلاستیکی است. همچنین سالانه در جهان حدود 500 میلیارد تا یک تریلیون کیسه پلاستیکی استفاده می‌شود که اگر آن‌ها را کنار هم قرار دهیم، می‌توانیم برای ۷ بار دور کره زمین بپیچیم! از سوی دیگر برای از بین رفتن هر کیسه‌ در طبیعت، بین یک تا ۳۰۰ سال زمان نیاز است. کمترین ضرر این کیسه‌ها برای طبیعت ورود به رودخانه‌ها و دریاهاست که داخل زنجیره غذایی جانوران دریایی می‌شود و باز به خود انسان برمی‌گردد. در سال ۲۰۰۸ یک نهنگ با بیش از ۲۲ کیلوگرم کیسه پلاستیکی یک‌بارمصرف در معده‌اش پیدا شد. در اقیانوس آرام شمالی تعداد ذرات پلاستیکی بیشتر از تعداد پلانکتون‌هاست. در حال حاضر بیش از 90 کشور ممنوعیت‌هایی برای استفاده از کیسه پلاستیکی اعلام کرده‌اند و برخی کشورها نیز در ازای ارائه کیسه پلاستیکی پول دریافت می‌کنند. طبق گفته مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط زیست در فروردین ماه امسال، در راستای ماده ۳ آیین‌نامه ممنوعیت توزیع رایگان کیسه‌های پلاستیکی به منظور حفظ محیط زیست، قرار بود قانون محدودیت توزیع کیسه‌های پلاستیکی از هفته زمین پاک (۳ تا ۹ اردیبهشت) شروع شود و فروشگاه‌های زنجیره‌ای دیگر کیسه رایگان توزیع نکنند. اما طبق مشاهدات ما هنوز این قانون اجرایی نشده است.
 
هر ایرانی 3 کیسه پلاستیکی در روز برای شفاف‌تر شدن موضوع «نه به پلاستیک» با «ایمان لطفی»، کنشگر محیط زیست هم‌صحبت شدیم. او که کارشناسی ارشد مهندسی شیمی گرایش محیط‌زیست را دارد، چند سالی است در زمینه آموزش و فرهنگ سازی در حوزه سبک زندگی بدون پسماند و کم‌پسماند و زندگی پایدار کار می‌کند. این فعال محیط زیست می‌گوید: «هر موضوع و بحثی که در صفحاتم منتشر کرده و آموزش می‌دهم، قبل از آن خودم آن را تجربه می‌کنم تا مردم ببینند و بفهمند که محیط زیستی بودن کار سختی نیست. می‌توان راحت و در رفاه زندگی کرد و از منابع استفاده کرد و در عین حال به طبیعت هم آسیبی نزد.» وی درباره شعار «نه به پلاستیک» می‌گوید: «عده‌ای می گویند مگر می‌شود؟ بله می‌شود. منظور این نیست که پلاستیک را از زندگی و صنعت حذف کنیم. چون پلاستیک یکی از مواد مهم در خیلی از کالاها و صنایع است. منظور حذف پلاستیک‌هایی است که کمترین میزان استفاده از نظر زمانی و کیفیتی را دارند. نمونه مهمش همین کیسه‌های شفاف پلاستیکی خرید است.» طبق آمار هر ایرانی روزانه به‌طور میانگین 3 کیسه پلاستیکی استفاده می‌کند که متوسط عمر استفاده از هر کیسه، تنها ١٢ دقیقه است و بعد دور انداخته می‌شود. مهندس لطفی به نکته مهمی اشاره می‌کند: «باید حواس‌مان به این سمت برود که برای تولید این کیسه، همان قدر آب و انرژی و برق و کارگر خرج شده که برای یک کالای پایدارتر استفاده شده است. فلسفه نام گذاری این ماه برای همین است که اهمیت کار را نشان بدهند. استفاده نکردن از یک‌بار مصرف‌ها این‌قدر اهمیت دارد که یک ماه در سال را به نامش کرده‌اند.» او از همکاری‌ نکردن ها هم می‌گوید: «متاسفانه مشکلی که وجود دارد و در خیلی از کشورها مطرح است، این است که فقط درباره این چیزها حرف می‌زنیم. نهاد‌ها هم بنر چاپ و همایش برگزار می‌کنند ولی بعد می‌بینیم که در افراد دیده نمی‌شود. ما باید به سمتی برویم که از لحاظ زیرساختی و فرهنگی، مصرف کمتر پلاستیک در زندگی عملی مردم دیده شود. یک بخش کار فرهنگ سازی و آموزشی است. باید مردم را توجیه کنیم که چرا پلاستیک بد است و چه منابعی برای آن مصرف می‌شود. ضمن این که تجزیه‌پذیر نیست و تا صدها سال در طبیعت باقی می‌ماند.»   بازیافت کیسه پلاستیکی صرفه مالی ندارد «لطفی» درباره دیدگاه بخشی از مردم این‌طور می‌گوید: «خیلی‌ها راحت می‌گویند حالا یک پلاستیک است دیگر، یک لیوان است دیگر... ولی روزانه 8 میلیارد نفر در جهان و 80 میلیون نفر در ایران این حرف را بزنند، چه خواهد شد؟ چون زباله‌گاه‌ها دور از چشم مردم است، کسی نمی‌بیند که چه اتفاقی می‌افتد. همه می‌گویند حالا یک بطری آب معدنی چیزی نیست. شاید در دنیا در هر دقیقه میلیون‌ها بطری پلاستیکی به زباله تبدیل شود.» وی مشکلات بازیافت کیسه پلاستیکی را چنین توضیح می‌دهد: «این پلاستیک‌ها آن‌قدر سبک است که ارزش و صرفه بازیافت ندارد. درست است که از نظر علمی قابل بازیافت است ولی به خاطر وزن کم و پراکندگی و سختی جمع‌آوری، صرفه اقتصادی را برای بازیافت‌کننده ندارد. کما این که اگر بازیافت شوند هم به یک کالای سطح پایین تبدیل می‌شوند که باز هم قابل بازیافت نخواهد بود پس توجیه ندارد. متاسفانه این فرهنگ جا افتاده که تا بحث محیط زیست می‌شود همه به سراغ کلمه بازیافت می‌روند. در حالی که در هرم مدیریت پسماند، قدم اول کاهش تولید و کاهش مصرف است. باید بیشتر در این مسیر گام برداریم که چرا اصلا از اول تولید شود؟»  
راهکارهای کاهش مصرف پلاستیک این فعال محیط زیست راه‌های کاهش پلاستیک را چنین بیان می‌کند: «چرا وقتی می‌توان با یک زنبیل پلاستیکی یا ساک پارچه‌ای مناسب، چندین بار خرید کنیم، این کار را نمی‌کنیم؟ یا حتی همین کیسه‌های پلاستیکی تا وقتی که پاره و کثیف نشده‌اند، می‌توان بارها از آن استفاده کرد. وقتی راجع به کیسه پلاستیکی صحبت می‌کنیم، یعنی نتیجه خرید است که برای حمل کالای خریداری شده استفاده می‌شود یا برای نگهداری مواد خریداری شده در یخچال و فریزر است. در حالی که ظروف پلاستیکی با کیفیت بالا هستند که می‌توان بارها در دمای فریزر گذاشت که هم فضای کمتری دارد، هم نظم و ترتیب بیشتری دارد و هم چند سال می‌توان از آن استفاده کرد.» وی یکی از تکنیک‌های کاهش پلاستیک را خرید بابرنامه می‌داند و می‌گوید: «گام اول باید خرید مسئولانه داشت. وقتی همین جوری به بازار برویم و هرچه را به چشم‌مان خورد بخریم، قاعدتا نیاز به کلی پلاستیک پیدا می‌کنیم. ولی اگر با برنامه به خرید برویم، مثلا می‌دانیم که امروز می‌خواهیم میوه یا مرغ بخریم. قبل از آن هم می‌توان کیسه برداشت، هم ظرف برد که نیازی به پلاستیک نباشد. از طرفی می‌توان فله‌ای خرید کرد که نیازی به کیسه کمتری دارد. مثلا یک ظرف پایدار و چند بار مصرف می‌بریم تا فروشنده مرغ را پاک کند و داخل ظرف بگذارد. بعد به خانه می‌آوریم و می‌شوییم و باز با ظرف داخل فریزر می‌گذاریم. این طوری هر چیزی بخواهیم بخریم، قبلش به آن فکر می‌کنیم که در چه ظرفی بگذاریم که پلاستیک لازم نداشته باشیم. به مرور راهکارهای خلاقانه دیگری هم پیدا می‌کنیم و می‌توانیم چیزهای بهتری را جایگزین پلاستیک کنیم.»   استفاده از تجربه خوب نانوایی‌ها  متاسفانه هرقدر مردم و مصرف‌کنندگان رعایت کنند، باز سمت دیگر ماجرا یعنی تولیدکنندگان و فروشندگان هستند که در بسته‌بندی‌هایشان بی‌حساب از پلاستیک استفاده می‌کنند، طوری که انگار مفت است! مثلا وقتی همه میوه‌ها را در یک پلاستیک می‌ریزیم، تا سر برمی‌گردانیم می‌بینیم فروشنده هرکدام را در یک کیسه جدا ریخته و باز همه را در یک کیسه بزرگ‌تر می‌گذارد! لطفی در این باره می‌گوید: «اگر کار فرهنگی انجام دهیم ولی زیرساخت و شرایط فراهم نباشد، کار زمین می‌خورد. اگر شرایط مهیا باشد ولی فرهنگ سازی نشده باشد هم باز کار به نتیجه نمی‌رسد. در عین حال که آموزش می‌دهیم باید پلاستیک را کم مصرف کنیم، نهاد‌ها و سازمان‌ها هم باید پروتکل‌هایی تنظیم کنند برای این موضوع. مانند مصوبه‌ای که قرار بود از اردیبهشت امسال در فروشگاه‌های زنجیره‌ای پلاستیک را غیررایگان به مشتری بدهند. البته پلاستیک رایگان نیست و فروشنده پولش را از ما می‌گیرد. مثلا من سال گذشته از یک سبزی فروشی محلی در یک کوچه در شهرستانی سوال کردم که ماهی چقدر پول پلاستیک می‌دهی؟ گفت تقریبا 3.5 تا 4 میلیون تومان! حالا شما حساب کنید فروشگاه‌های بزرگ با پلاستیک‌های مرغوب‌تر، آرم‌دار و... چقدر برای پلاستیک هزینه می‌کنند. امکان ندارد آن‌ها بی خیال این هزینه شوند و در قیمت‌گذاری لحاظ می‌کنند. اگر این هزینه را از حالت پنهان دربیاوریم که مصرف‌کننده بفهمد برای این کیسه پلاستیکی هزینه و انرژی مصرف شده، خودش رعایت می‌کند. مثلا در نانوایی‌ها این اتفاق افتاده است و خیلی نتیجه خوبی داشته است. همه عادت کرده‌ایم که در نانوایی یا پول پلاستیک را بدهیم یا با خودمان کیسه نان و پارچه و پلاستیک چندبار مصرف ببریم ولی متاسفانه در فروشگاه‌های دیگر این اتفاق نیفتاد.»   سبزشویی، راهی برای فروش بیشتر این مهندس محیط زیست درباره پلاستیک‌هایی که به تجزیه‌پذیر معروف شده‌اند ،می‌گوید: «ما ظروف یک بار مصرف تجزیه‌پذیر و گیاهی داریم ولی خیلی گران است. چون ماهیتش ذرت یا سبوس برنج است که متاسفانه اکنون در کشورمان در حوزه کشاورزی مشکل داریم. با این کمبود آب توجیه ندارد پلیمر گیاهی تولید کنیم که خوشحال باشیم آن کیسه جذب می‌شود. اصلا چرا از اول آن پلاستیک را بگیریم؟ اتفاق دیگری که چند سالی است رخ داده این که پلاستیک‌هایی تولید می‌شود به نام پلاستیک‌های تجزیه‌پذیر که مثلا رویش نوشته شده به جای 3 سال، در عرض 2 ماه تخریب می‌شود. بعضی شرکت‌ها با دستکاری زنجیره‌های پلیمری کاری کرده‌اند که پیوندها تخریب شده و زودتر از هم بپاشد. این پلاستیک اگر در معرض نور آفتاب باشد، تخریب و پودر می‌شود. سپس به ذرات نانویی و میکرو تبدیل می شود و دوباره به محیط زیست برمی‌گردد. تجزیه یعنی تبدیل به مواد معدنی و آلی و خاک شود که این پلاستیک‌ها این‌طور نیستند. همان پودر هم پلاستیک است و مضر. ما به این بازاریابی‌ها می‌گوییم «سبزشویی» یعنی کالایی را جوری معرفی کنیم که مثلا دوستدار محیط زیست است ولی نیست تا از آن راه مشتری بیشتری جذب کنیم.» او ادامه می‌دهد: «برای تولیدکننده هزینه‌بر است که کالای محیط زیستی تولید کند. ولی اگر روی آن قیمت گذاشته شود، خود به خود باعث مصرف کمتر می‌شود. حتما که نباید ارزان باشد. چرا پلاستیک را گران نکنیم؟ حتما که نباید بهای بی‌کیفیت بودن را از مردم بگیریم که بگوییم چون سبک است، ارزان باشد. در حالی که ضررهای بیشتری به ما می‌زند. این هزینه ضرر را باید از کجا برگردانیم؟ سخت و زمان‌بر ولی امکان‌پذیر است.»   همه باید وسط گود بیاییم لطفی با این بیان از همه می‌خواهد که در حفظ محیط زیست کوشا باشند: «محیط زیست در کشور ما اصل نیست، در حاشیه است. در حالی که هم مهندسان و هنرمندان توانمند و خلاقی داریم و هم مردم دلسوز که اگر وسط گود بیایند، اتفاقات خوبی می‌افتد. متاسفانه محیط زیست را به عده‌ای دوستدار محیط زیست محدود کرده‌ایم. می‌گوییم ما مصرف کنیم و بریزیم و بپاشیم، یک عده‌ای هستند که آگاه‌سازی و فعالیت می‌کنند و این‌ها را جمع می‌کنند. مثلا به یک جلسه اداری دعوت می‌شویم ولی همان الفبای اولیه محیط زیست یعنی استفاده نکردن از ظروف یک‌بار مصرف هم رعایت نشده است. حجم زباله روز به روز بالا می‌رود. روزی ده‌ها تن زباله تولید می‌شود که حدود 10 درصدش کیسه‌های پلاستیکی هستند. مگر این کیسه چقدر وزن دارد؟ حالا حساب کنید با این وزن کم چه حجم زیادی را می‌گیرد. شما به جاده‌ها نگاه کنید. مخصوصا کنار پمپ بنزین‌ها و مجتمع‌های رفاهی، به همه بوته‌ها پلاستیک چسبیده. انگار برف آمده، ولی دشت پلاستیک است. چون همه می‌گویند حالا یک پلاستیک است، دور می‌اندازند و می‌شود این بلایی که سرمان آمده است.» او در پایان موضوع تامل برانگیزی را مطرح می‌کند: «آقای «استن گوستاو تولن» مهندس سوئدی سال‌ها پیش کیسه پلاستیکی را تولید کرد تا به محیط زیست کمک کند. او می‌گفت برای خرید از پاکت کاغذی استفاده می‌کنیم که درخت و جنگل از بین می‌رود. کیسه پلاستیکی را تولید کرد تا چند بار از آن استفاده شود و درخت قطع نشود. ولی ما آن را تبدیل کردیم به پلاستیک‌های نازک و بی‌ارزش که به این‌جا رسیدیم.»  
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
سعی مسعود و سعید در افزایش مشارکت (جوان) رقابت جلیلی و پزشکیان برای جذب آرای خاکستری (تجارت)آخرین مناظره جدی تر و صریح تر (خراسان) قهقرا و پیشرفت یک گزارش مستند (یادداشت روز) (کيهان)
سایر اخبار این روزنامه
چله نشینی در غم خادم جمهور نابغه ادب فارسی خرید 5600 میلیارد؛ پرداخت صفر نقشه هولناک قاتل برای فریب پلیس! فرق می کند چه کسی رئیس جمهور شود ؟ آخرین مناظره جدی تر و صریح تر سرآمدی ایران در پیوندهای حیاتی جا پای «پوست شیر »، بازی عل یاف با مهر هها و پیشنهاد عربستان یها به ستاره ازبک موهبتی بزرگ برای دونالد واکاوی بهبود تراز تجاری در بهار 1403 شیوه‌های مناظره‌های انتخاباتی در جهان نه به پلاستیک!