روزنامه بهار
1396/11/18
برخورد عمدی بود
23 روز از غرق شدن نفتکش ایرانی سانچی میگذرد و هنوز بررسیها در خصوص علل وقوع این اتفاق ادامه دارد. مرکز پژوهشهاي مجلس شورای اسلامی با بررسی کامل مسائل مربوط به این نفتکش ایرانی و حادثه تصادف آن با کشتی فله بر چینی، گزارشی مبسوط ارائه کرده است.مرکز پژوهشهاي مجلس شورای اسلامی در گزارشی خسارت مادی حادثه نفتکش سانچی را 110 میلیون دلار اعلام و تاکید کرد: «به نظر ميرسد برخورد دوکشتی غیرقابل اجتناب بوده به همین دلیل کشتی چینی تلاش کرده با قسمت جلوی خود که مقاوم ترین بخش کشتی است به سانچی برخورد کند تا آسیب وارده به خودش را به حداقل برساند.» تشخیص علت اصلی حادثه سانچی با بررسی نتایج اطلاعات ثبت شده در جعبه سیاه دو کشتی امکان پذیر است ولی با توجه به شواهد موجود و مطالب ارائه شده از سوی برخی مسئولین و اطلاعات میدانی از کارشناسان در زمینه دریانوردی ميتوان سناریوهای مختلفی را در زمینه علت برخورد نفتکش سانچی و کشتی فلهبر سی.اف کریستال بیان کرد. براساس این گزارش، این بررسیها نشان میدهد که دو سناریوی اصلی میتواند علت تصادم بین دو شناور نفتکش سانچی و فلهبر سی.اف کریستال باشد.
سناریوی 1: اختلال در سیستم ناوبری و راداری دو شناور یا یکی از شناورها: همانطور که در قسمتهاي قبل اشاره شده است، منطقهاي که حادثه برخورد سانچی با کشتی کریستال رخ داده است، یکی از شلوغ ترین مناطق دریایی به لحاظ ترابری بوده است. در این پهنه آبی شلوغ از نظر ترابری دریایی به دلیل ارتباطات مخابراتی و راداری متعدد این احتمال وجود دارد که سیستم راداری شناورها و یا یکی از شناورها دچار اختلال شود. در این صورت، دو شناور و یا یکی از آنها، نتوانستند با شناسایی همدیگر از تصادم جلوگیری کنند و یا اینکه زمانی متوجه حضور یک شناور و احتمال برخورد با همدیگر شدند که دیگر نتوانستند واکنشی برای جلوگیری از تصادم انجام دهند. گزارشهاي ارائه شده از طرف مسئولان چینی حاکی از این است که از چند ساعت قبل از بروز حادثه، اطلاعات هم نفتکش ایرانی و هم کشتی چینی ثبت نشده است.
سناریوی 2: از کار افتادن سیستم AIS و عدم واکنش درست از طرف دو شناور و یا یکی از شناورها: در این سناریو فرض بر این است که رادار شناورها دچار اختلال نشده و دو شناور ميتوانستند از طریق رادار موقعیت همدیگر را مشاهده کنند، البته اطلاعات ارائه شده توسط چینیها حاکی از آن است که چند ساعت قبل از بروز حادثه، اطلاعات نفتکش ایرانی و کشتی چینی ثبت نشده است. درخصوص اینکه چرا اطلاعاتی ثبت نشده، به گفته مسئولان چینی در منطقه دریای چین شرقی به دلیل تردد فراوان احتمال از کار افتادن سیستم AIS وجود دارد. بنابراین احتمالا سیستم AIS دو شناور چند ساعت قبل از برخورد دچار اختلال شده، ولی رادار کشتیها مشکلی نداشته است. طبق این گزارش، با توجه به فعال بودن رادار، درواقع امکان محو شدن مانعی تا این اندازه بزرگ در رادار طرفین به هیچ وجه امکان نداشته و بيشک دو کشتی یکدیگر را دیده اند. به طور کلی موانع در رادارها اغلب شناسایی ميشوند، اما وقوع تصادمها نیز گریزناپذیر است. برای مثال شرکت ملی نفت سال گذشته در مسیر سنگاپور دچار حادثه شد و با یک کشتی متعلق به خط کشتیرانی ام.اس.سی برخورد کرد، یا حوادثی که حتی مربوط به مشکلات ماشین آلات فنی کشتی است، خطای انسانی که مهمترین عامل حوادث دریایی به شمار ميآید. در اصطلاح تخصصی دریانوردی وضعیتی به نام Close-Situation Quarter وجود دارد، یعنی وضعیت تقریباً تنگاتنگ که در چنین شرایطی یک کشتی به تنهایی نميتواند عمل کند و الزام است که حتماً دو کشتی و با هماهنگی هم اقدام کرده و از تصادم جلوگیری کنند. وضعیت فوق بسیار پیچیده است.
به عبارت دیگر برای نفتکش سانچی و کشتی سی.اف کریستال احتمال دارد که چنین وضعیتی ایجاد شده باشد. در این حالت باید جعبه سیاه بررسی شود که آیا در این وضعیت تلاشی برای ارتباط گیری و تغییر مسیر با هماهنگی یکدیگر انجام گردید و کدام شناور نتوانست واکنش هماهنگ و به موقعی برای جلوگیری از تصادم داشته باشد. البته در اینجا این نکته باید مد نظر قرار گیرد که کشتی سی.اف کریستال با قسمت جلوی خود که مستحکم ترین بخش آن به حساب ميآید و دیوارههاي عمودی که بالاترین مقاومت را در تصادمات دارد، با نفتکش سانچی برخورد کرده است. این وضعیت حکایت از آن دارد که احتمالاً تلاش کرده با جلوی کشتی به نفتکش برخورد کند تا میزان آسیب وارده به خود را به حداقل برساند. درصورتی که، اگرهر دو کشتی تلاش ميکردند تا با کمترین زاویه به هم برخورد کنند، هرگز این اتفاق رخ نمیداد و نهایتا ًدیوارهای دو کشتی فرو ميرفت. با توجه به این که نفتکشها دو جداره هستند و بعد از دیواره اولیه، لایههاي محافظتی وجود دارد و بعد از آن محفظه اصلی است؛ در این حادثه، شدت ضربه وارد شده بسیار بالا بوده، تا جایی که لایههاي محافظتی را از بین برده و به محفظه اصلی بار که حاوی 136 هزار تن میعانات گازی بوده برخورد کرد و گاز قابل اشتعال بلافاصله نشت کرده است.
گفتنی است یکی از احتمالاتی که ميتواند دلیل عدم واکنش به موقع باشد، دیده نشدن کشتی توسط یکی یا هر دو کشتی باشد. با توجه به این که دریای چین شرقی مملو از ترافیک کشتیها بالاخص کشتیهاي ماهیگیری است، دریانوردی در این منطقه مشکل است. حال این که کشتیهاي ماهیگیری برای دیده شدن توسط کشتیهاي بزرگ از چراغهاي پرنور و بزرگ استفاده کرده و کشتیهاي بزرگ مطابق قانون از چراغ هایی در جلو و پشت و چراغهاي سبز و قرمز در دو طرف چپ و راست استفاده ميکنند که از 3 تا 6 مایلی درصورتی که وضعیت دید مناسب باشد، قابل رویت است. این احتمال وجود دارد که در حادثه سانچی چراغهاي کشتی در بین چراغهاي بزرگ کشتیهاي ماهیگیری توسط یکی یا هر دو کشتی رؤیت نشده و واکنشی به موقعی برای جلوگیری از تصادم انجام نگرفته باشد. البته بیان این نکته در اینجا ضرورت دارد که انجام واکنش برای جلوگیری از تصادم درصورتی که وضعیت دید برای فاصله 3 الی 6 مایل مناسب باشد، دیده شدن کشتی ضرورت دارد و صرف این که در رادار کشتی دیده شود، واکنشی نميتوان انجام داد. با رادار زمانی ميتوان برای جلوگیری از تصادم واکنش نشان داد که محدودیت دید وجود داشته باشد. با توجه به وجود وضعیت دید مناسب در منطقهاي که حادثه رخ داده است، این احتمال وجود دارد که یکی از کشتیها یا هر دو همدیگر را ندیده و واکنش به موقع انجام نگرفته باشد.
نتیجه گیری: با توجه به مطالبی که در اینجا در رابطه با تصادم نفتکش سانچی و کشتی فله بر سی.اف کریستال بیان شده است، ميتوان موارد زیر را به عنوان نتیجه گیری بیان کرد: منطقهاي که این تصادم رخ داده است، در سال 2016 شاهد 34 حادثه خسارت کل برای کشتیهاي مختلفی بوده است که 42 درصد حادثههاي خسارت کل در دنیا در سال 2016 است. علاوه بر این، طی دوره 10 ساله (2007- 2016) 7/32 درصد از کل حوادث خسارت کل دریایی در این منطقه رخ داده است. همچنین از 12 خسارت بزرگ وارده به کشتیها در سال2016 ، 4 مورد آن در این منطقه بوده است. بنابراین ميتوان گفت که به صورت کلی احتمال تصادم کشتیها در این منطقه بالاست. طی سالهاي 2007-2016،شناورهای فله بر 98 و تانکرهای نفتکش 15 مورد سوانح و تصادم دریایی داشتهاند که بخشی از این خسارتها مربوط به تصادم است. ازاین رو ميتوان بیان کرد که سابقه تصادم در کشتیهاي فله بر بیشتر از تانکرهای نفتکش است. تصادف، انفجار و غرق شدگی ازجمله عوامل اصلی در خسارتهاي وارده به کشتی است.
در سال 2016، در مجموع 55 مورد از 85 مورد خسارت کل برای کشتیها، مربوط به این عوامل بوده است. همچنین طی دوره زمانی 2007-2016، سهم این عوامل 788 مورد از 1186 مورد خسارت کل بوده است. مجموعاً 110 میلیون دلار (کشتی 50 میلیون دلار و محموله 60 میلیون دلار) خسارت فیزیکی در کنار از دست دادن 32 خدمه در این سانحه برای کشتی سانچی رخ داده است که با استفاده از ترکیب بیمه بدنه و p&I میتوان خسارت مالی را دریافت کرد. البته برخی پیچیدگیها مثل U-Turn برای پرداخت دلار خسارت وجود دارد.
علت دقیق تصادم بین نفتکش سانچی و کشتی سی.اف. کریستال با بازکردن و بررسی اطلاعات جعبه سیاه کشتیها مشخص میشود. ولی دو سناریو اختلال در سیستم ناوبری و راداری دو شناور یا یکی از شناورها و از کار افتادن سیستم AIS و عدم واکنش درست از طرف دو شناور و یا یکی از شناورها میتواند علل تصادم باشد.