روزنامه شرق
1397/02/27
«عصبانی نیستم» چرا و چگونه؟
«عصبانی نیستم» چرا و چگونه؟ حسین ناصری . روانشناس پیشگیری بعد از گذشت پنجسال و طیشدن فرازونشیبهایی چند در صدور مجوز، در نهایت فیلم «عصبانی نیستم» به اکران عمومی درآمد. یکی از نکات درخور تأمل، نقش متخصص در رفع مشکلی است که شخصیت اصلی فیلم- نوید- به او مراجعه کرده است. شکایت اصلی نوید که آن را با متخصص در میان میگذارد، تیزخشمی اوست؛ اینکه اشخاص مختلف در بسیاری از موقعیتها بهراحتی او را از کوره به در برده و این میل را در او به وجود میآورند که با آنان به ضربوشتم بپردازد. توصیه متخصص متمرکز بر دو روش مصرف دارو و خودگویی مثبت است. با وجود بهکارگیری خودگوییِ «من عصبانی نیستم» و مصرف نقلونباتوار دارو، نوید در مواجهه با کارفرمایش که از او میخواهد چکی را نقد کند، نمیتواند خود را کنترل کرده و در نهایت با او به زدوخورد پرداخته و از محل کار خود فرار میکند. در این شرایط، پدر نامزدش نیز از او میخواهد برای خوشبختی دخترش او را فراموش کند و پی زندگی خود برود، ولی نوید از او درخواست میکند یک ماه به او فرصت دهد تا ثابت کند از عهده تأمین زندگی برمیآید. تلاشهای نوید فرجامی ندارد و به همین علت، عصبانیتش شدت مییابد. او بالاجبار نزد متخصص میرود و داروی قویتری دریافت میکند. داروی جدید به حدی قوی است که او را کاملا منگ میکند. با این اوصاف، نوید تصمیم میگیرد با پدر ستاره صحبت کند، شاید راهحلی بیابند. با توجه به پایانبندی فرهادیوار فیلم، بیننده هیچگاه متوجه نمیشود آیا نوید از عهده متقاعدکردن پدر نامزدش برآمده است یا خیر. تصور کنید این فیلم برای دانشجویان دستیاری روانپزشکی یا دانشجویان دوره دکترای روانشناسی بالینی نمایش داده شود. با هدف ارزیابی کیفی مشاورهای که متخصص موجود در فیلم به نوید ارائه میدهد، به احتمال زیاد نکات زیر از سوی دانشجویان مطرح میشود:تخصص متخصص: در فیلم بهروشنی مشخص نیست متخصص یادشده روانپزشک است یا روانشناس بالینی، ولی با توجه به تجویز دارو، او علیالقاعده بايد از تخصص روانپزشکی برخوردار باشد. تبحر اصلی روانپزشکان در مداخلات دارویی و تجویز دارو و روانشناسان بالینی در مداخلات روانشناختی و رواندرمانی است. در بسیاری از مواقع لازم است هریک، مراجعان خود را به دیگری نیز ارجاع دهند. روانپزشک مراجعی را که لازم میداند علاوه بر مصرف دارو، نقاط ضعف روانشناختیاش را رفع کند، به روانشناس بالینی ارجاع میدهد و روانشناس بالینی نیز مراجعی را که لازم میداند علاوه بر رواندرمانی، نواقص سیستم عصبیاش را کاهش دهد، به روانپزشک ارجاع میدهد. البته بعضا روانپزشکانی یافت میشوند که با توجه به گذراندن دورههای رواندرمانی، خود رواندرمانی مراجعکننده را بر عهده میگیرند، ولی هیچگاه روانشناسان بالینی مجاز به تجویز دارو برای مراجعهکننده خود نیستند، با وجود اینکه اطلاعات دارویی پذیرفتنیای دارند.
طرح درمانی: متخصصان مسائل و مشکلات روانی، در ابتدا با اخذ شرححالی دقیق، مشکل اصلی، دلایل بهوجودآورنده، عوامل محافظ، عوامل خطر، پیشینه خانوادگی و وضعیت ارتباطی مراجعهکننده را شناسایی میکنند. این امکان وجود دارد که جمعآوری اطلاعات یادشده حتی تا دو جلسه نیز به درازا بکشد. بعد از این مرحله، متخصص طرح درمانی را برای مراجع در نظر میگیرد؛ داروی مناسب، توضیحات لازم درباره دارو، میزان مصرف، اثرات جانبی احتمالی آن و رواندرمانی مرتبط با مسئله فرد، بخش مهمی از اقدامات درمانگر برای کمک به مراجع در حل مسئلهاش هستند. درباره موضوعات ذکرشده، بنا بر مقتضیات فیلمسازی، ما بهعنوان تماشاگر در جریان این نیستیم که روانپزشک به نوید چه توضیحاتی میدهد، ولی اینکه نوید هروقت که احساس عصبانیت میکند، سر شیشه دارویش را باز کرده و دارو را به دهان انداخته و حتی درصدد نوشیدن جرعهای آب نیز برنمیآید، دال بر این است که یا او بهخوبی متوجه نحوه مصرف داروی خود نشده است یا اینکه سرخود، هروقت که احساس نیاز پیدا میکند، دارو را مصرف میکند. مشخص است که مصرف نامنظم دارو از اثربخشی آن خواهد کاست، کمااینکه در ادامه شاهد هستیم متخصص داروی قویتری برای او تجویز میکند، ولی شیوه مصرف نوید کماکان مثل قبل است. بدیهی است که میتوان بهراحتی پیشبینی کرد اینبار نیز دارو، آنچنان افاقهای نخواهد کرد. در رابطه با درمان غیردارویی یا همان رواندرمانی، درمانگر به نوید میگوید به خودت بگو «من عصبانی نیستم». علیالقاعده درمانگران در دورههای آموزشی با سبکهای مختلف رواندرمانی آشنا میشوند: روانکاوی، درمانهای شناختی- رفتاری و درمانهای التقاطی (ترکیبی) از رایجترین شیوههای رواندرمانیاند که هرکدام مختصات خاص خود را دارند. در رابطه با مشکلی مثل تیزخشمی، نمیتوان انتظار داشت که بهصرف یک توصیه (خودگویی)، مراجعهکننده بتواند بر خشم خود غلبه کند. یاددادن روشهایی مانند تنفس دیافراگمی، آرمیدگی، تصویرسازی ذهنی، بازسازی ذهنی، مدیریت استرس، مهارتهای ارتباطی و در نهایت حل مسئله، مؤثرترین شیوههای روانشناختی برای کمک به افرادی است که تواناییهای لازم را برای کنترل خشم خود ندارند. خصوصیات متخصص: یکی دیگر از موضوعات قابلبررسی، خصوصیات متخصص فیلم است. همین که ما چهره او را نمیبینیم نشانهای است دال بر اینکه درمانگر ارتباط یکطرفهای را برقرار میکند و بعد از شنیدن توضیحات نوید، نسخه خود را برای او میپیچد ادر فیلم نمیبینیم که متخصص، توضیحات خود را با چه حالتهای چهرهای، ژستهای دست و حالت نشستن به زبان میآورد، ولی صدای او شاخص مهمی است که اطلاعات قابلتوجهی را به ما میدهد؛ تن صدای یکنواخت و عاریبودن صدا از هر نوع احساسی، فضایی را ایجاد میکند که در واقعیت، مراجع را پس زده و به احتمال زیاد مانع میشود که او جذب متخصص خود شود. ذکر این نکته لازم است که مدیریت خشم، جزء دشوارترین تواناییهایي است که یک متخصص میتواند به مراجع خود آموزش دهد؛ بنابراین محققشدن این هدف درمانی ایجاب میکند که متخصصان خصوصیات فردی و حرفهای قابلتوجهی داشته باشند.روشن است که هدف فیلمساز، تمرکز بر عوامل اجتماعی در بروز پدیدهای روانشناختی مثل پرخاشگری است. ولی اگر در نظر بگیریم که ارتقاي سواد سلامت روان جامعه نیاز به برنامهریزی مفصلی دارد، قاعدتا یکی از روشها، ارزیابیهای روانشناختی اینگونه فیلمهاست. طبیعی است که قرار بر این نیست که کارگردانان در فیلمهای خود، مردم را آموزش دهند، ولی پرداخت محتوایی ایندست از فیلمها و تشریح موارد آموزشی آنهاست که میتواند کنجکاوی لازم را در ارتقاي سلامت روان و پیشگیری از آسیبهای اجتماعی در بخشی از مردم که هنوز انگیزههایی برای توانمندکردن خود دارند، فعال کند.در پایان لازم است گفته شود که در علم پیشگیری که وظیفه اصلی آن کمک به افراد برای مبتلانشدن به بیماریهای جسمانی و درگیرنشدن در انواع آسیبهای روانی-اجتماعی است، دو هدف عمده دنبال میشود: هدف اولِ پیشگیری، توسعه سیاستگذاریهای پیشگیرانه است به این معنی که برنامهریزیهای ریز و کلان جامعه بهگونهای صورت گیرد که مانع از فعالشدن نقاط ضعف افراد شود. روشن است که مسائل و مشکلات تحصیلی (اخراج از دانشگاه)، شغلی (پیدانکردن شغل مناسب) و فردی نوید (ازدواج) آستانه تحمل او را به حدی پایین آوردهاند که تاب و تحمل شرایط ناخوشایند را در او به حداقل ممکن رسانده است. وقتی برنامهریزیهای اجتماعی مبتنی بر بهحداقلرساندن اینگونه شرایط نباشد، طبیعی است که پیامدهای عدیدهای آشکار خواهد شد. هدف دومِ پیشگیری، تقویت تواناییهای فردی افراد است که بتوانند در مواجهه با مسائل و مشکلات رایج در جامعه، با یادگیری تابآوری، برای رفع آنها ناامید نشده و دست از تلاش برندارند. فیلم «من عصبانی نیستم» بهروشنی به هر دو جنبه اجتماعی و فردی نوید پرداخته است؛ شرایط بیرونی باعث آسیبپذیری نوید میشوند و آسیبپذیری نوید حساسیت او به شرایط بیرونی را تشدید میکند. کاهش عوامل خشمبرانگیز بیرونی و افزایش تواناییهای روانشناختی افراد ملزم به برنامهریزیهای جامعی است تا نوید و امثال او به ورطه نابودی نیفتند.
سایر اخبار این روزنامه
پیشگامی انگلیس
اروپا پای خودش ایستاد
جلوهای از تعهد لندن به تهران
قاسم افشار درگذشت
ترفند ترامپ
مقاومت کاربران مقابل دستور قضائي فيلترينگ
فرصت ۶ماهه آمريکا به شرکتها براي قطع همکاري با ايران
پاس گل دلواپسان به اماراتیها
واکنش وزارت اطلاعات به گزارش مجلس درباره دوتابعيتيها:
باید برای گشت ارشاد مرز تعیین کنیم
برجام با فرجام؛ برجام نافرجام
مصاحبه با ترامپ
«عصبانی نیستم» چرا و چگونه؟
خودشیفته، تنهاست