گروه مسکن - زهرا سلیمانی:«فعلا برنامه‌ای برای افزایش قیمت بنزین روی میز دولت نیست.»این عبارتی است که محسن پاک نژاد وزیر نفت در حاشیه نشست هیات وزیران در پاسخ به پرسشی درباره راهبرد دولت برای حل مشکل ناترازی انرژی و حل مساله مصرف بالای بنزین مطرح می کند. علی رغم این تکذیبیه ها اما به نظر می رسد که دولت به دلایل مختلف از جمله کسری بودجه بالا مایل است قیمت سوخت در کشور را افزایش دهد اما به دلیل مشکلات اقتصادی و اجتماعی برآمده از آن نمی تواند این تصمیمی را اجرایی کند! تجربه گران کردن بنزین در سال 98 و تبعاتی که برای کشور به بار آورد باعث شده تا دولت های بعدی در مقوله بنزین با نهایت احتیاط و حتی ترس اقدام به اتخاد تصمیم کنند.
محسن پاک نژاد در این گفتگو همچنین از بررسی موضوع ناترازی انرژی در کمیسیون اقتصادی دولت خبر داد. معادله ای که طی سالهای اخیر بخش قابل توجهی از بودجه، توان و انرژی کشور را به خود اختصاص داده است. اما هنوز گِرهی از هزار توی پیچیده این ناترازی باز نشده است. بر اساس آمارها ایران سالانه حدود 100میلیارد دلار یارانه پنهان انرژی تخصیص می دهد اما علی رغم این سرمایه گذاری قابل توجه، نه تنها بهبودی در شاخص های انرژی در اقتصاد و جامعه ایرانی شکل نگرفته بلکه این یارانه ها خود به عاملی برای بروز ناترازی بدل شده است.
پاک نژاد با اشاره به موضوع ناترازی انرژی، اظهارکرد: «موضوع ناترازی انرژی بحثی است که از جنبه‌های مختلف نیازمند بررسی و برنامه ریزی است.باید توجه داشت که بخشی از این ناترازی به مکانیزم های تولید حامل های انرژی باز می گردد که باید افزایش پیدا کند. طبیعتا در رابطه با افزایش تولید ما با چالش‌هایی مواجه هستیم به خصوص در زمینه تامین منابع مالی که تدابیری اتخاذ شده است که این مسئله را حل کنیم.» وی ادامه داد:« بحث مهم تر ماجرا به بهینه سازی مصرف، مدیریت تقاضا و مدیریت مصرف باز می‌گردد. بخش عمده‌ای از زحمت این بخش به دوش مردم عزیز است که همکاری کنند تا بتوانیم در این حوزه موضوع ناترازی را به مرور زمان حل کنیم. موضوع ناترازی مسئله ای نیست که ظرف یکسال یا دوسال ایجاد شده باشد. ناترازی دستاورد سال ها است. شاید سرمایه گذاری‌های مناسبی که باید انجام می شده، صورت نگرفته است. طبیعتا حل مسئله ناترازی نیز مستلزم گذشت زمان است.
وزیر نفت در ادامه بیان کرد:« ان شاالله که ما بتوانیم راهکارها را به نتیجه برسانیم. در خصوص افزایش قیمت سوخت فعلا طرح و برنامه‌ای روی میز دولت نیست. البته این موضوع بحثی است فراتر از ساختار وزارت نفت و موضوعی حاکمیتی است. آنچه که اولویت ما است حرکت به سمت مدیریت تقاضا و مدیریت مصرف است. »

بازگشت به ایده افزایش تدریجی قیمت بنزین
یکی از راهبردهای کاربردی در خصوص واقعی شدن نرخ حامل های انرژی در سالهای ابتدایی دهه 80 و در دوره فعالیت های مجلس ششم و دولت هشتم، اتخاذ شد.
مصوبه ای که دولت را مکلف می کرد که قیمت بنزین را مطابق نرخ تورم هر سال به میزان 20درصد افزایش دهد. حسن اجرای این ایده این بود که اولا روند واقعی کردن قیمت حامل های انرژی را در یک روند تدریجی و نه ناگهانی واقعی می کرد. در وهله بعد، مردم و افکار عمومی از آن آگاه بودند و جامعه دچار شوک و تکانه نمی شد و مهمتر از همه، منجر به اصلاح الگوی مصرف انرژی در کشور شده و توازن لازم را در این حوزه ایجاد می کرد.اجرای این ایده کاربردی اما در مجلس هفتم متوقف شد و نمایندگان مجلس هفتم، طرح تثبیت قمیت ها را جایگزین آن کردند. هرچند برخی از نمایندگان مجلس هفتم در آن دوران، «تثبیت‌قیمت‌ها» را عیدی مجلس به مردم برشمردند، اما گذشت سالهای متمادی نشان داد این عیدی نه تنها بهبودی در وضعیت مردم ایجاد نکرده بلکه خود به مشکلی مضاعف برای اقتصاد ایران و معیشت خانوارهای ایرانی بدل شده است. در همین خصوص همایون صالحی رییس کانون جایگاه داران بنزین در گفتگو با تجارت در پاسخ به این پرسش که از نظر شما دولت برای حل ناترای سوخت در کشور چه راهبردی را باید مد نظر قرار دهد؟ گفت:« این پرسش، حیاتی است و سالیان سال است که کشور و مدیران تصمیم ساز با آن دست به گریبان هستند. این معضل اما تنها معضل دولت ها نیست و این ساختار سیاست گذار کشور است که باید در این زمینه تصمیم گیری کند. مساله سوخت، تانرژی و فراورده ها چه در بخش مایع و چه در شکل سی ان جی را به شکل مجزا نمی توان بررسی کرد و به صورت یک بسته است.» صالحی ادامه می دهد:« متاسفانه در نهادهای تصمیم گیر اجرایی و تقنینی موضوع را به شکل مجرد و یک بعدی بررسی می کنند.»
او همچنین می گوید::« برای بررسی این مقوله باید حمل و نقل عمومی در نظر گرفته شود، تولید خودروی در کشور باید مد نظر قرار گیرد، قیمت خودروها باید در نظر گرفته شود، سبد هزینه مردم باید مد نظر قرار گیرد و سبد درآمدی و هزینه ای مردم باید لحاظ شود و بعد در خصوص قیمت بنزین و سایر اقلام سخت تصمیم گیری شود.»

در تولید بنزین هم ناترازی وجود دارد
هر زمان که درباره اصلاح الگوی مصرف در ایران صحبت می شود، بلافاصله پرونده گران کردن کردن نرخ حامل های انرژی روی میز تصمیم سازی ها قرار می گیرد ، این در حالی است که کارشناسان حوزه انرژی به گژونه ای متفاوت می اندیشند.
نرسی قربان در گفتگوو با تجارت به این نکته اشاره می کند:« مساله ناترازی انرژی تنها به حوزه مصرف مربوط نمی شود، بلکه ناترازی در تولید هم وجود دارد. مثلا در حوزه تولید گاز آنگونه که مسئولان وزارت نفت اعلام کرده اند، هر سال به اندازه یک فاز پارس جنوبی ممکن است کاهش تولید وجود داشته باشد. این کاهش تولید با سرمایه گذاری و انواع و اقسام مکانیسم های جبرانی می تواند پوشش داده شود. »
او ادامه می دهد:«البته مصرف بی رویه و هدر رفت در پالایش و انتقال هم مطرح است. در نتیجه مجموعه ای از عوامل مختلف ناترازی انرژی در ایران را به وجود آورده است..»
در شرایطی که قربان به ناترازی در تولید به عنوان یکی از اقسام مهم ناترازی انرژی اشاره می کند، یکی دیگر از کارشناسان بخش انرژی با اشاره به اینکه برای حل مسئله ناترازی بنزین در کشور، باید علاوه بر دنبال کردن راهکارهای افزایش تولید بنزین به راهکارهای کنترل و کاهش مصرف بنزین نیز توجه کرد، اظهار کرد: در واقع این راهکارها مکمل هم هستند چراکه افزایش تولید بدون توجه به راهکارهای کنترل و کاهش مصرف بنزین سبب اتلاف منابع و آسیب‌های محیط زیستی می‌شود.» سعید نوری کرم در ادامه می گوید:« ارتقا کمی پالایشگاه‌های نفت خام فعلی، احداث پالایشگاه‌های مقیاس کوچک، احداث پالایشگاه‌های نسل سوم (پالایشگاه‌های با رویکرد تولید مواد پتروشیمیایی و پلیمری)، تنوع بخشی به سبد سوخت، استفاده از فناوری‌های نوین به منظور کاهش مصرف سوخت در خودروهای فعلی و خودروهای تولیدی پیش از ورود به بازار، واردات و تولید خودروهای هیبریدی و برقی، اسقاط خودروهای فرسوده، توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی و کاهش قاچاق سوخت از جمله راهکارهایی هستند که زمینه کاهش و رفع ناترازی بنزین در کشور را فراهم می‌کنند.»
این کارشناس انرژی خاطرنشان کرد: «بر اساس داده‌های مصرف بنزین طی ده سال گذشته، پیش‌بینی می‌شود که در طول سال جاری میزان مصرف بنزین به حدود ۱۲۵ تا ۱۳۰ میلیون لیتر در روز افزایش یابد که این به معنای کسری حدود ۱۰ میلیون لیتری بنزین و هزینه واردات بیش از ۲ میلیارد دلاری است. مصرف بنزین در سال ۱۴۰۰ به ۹۱ میلیون لیتر، سال ۱۴۰۱ به ۱۰۴ میلیون لیتر و سال ۱۴۰۲ نیز به ۱۱۱ میلیون لیتر رسید. امسال هم، مصرف روزانه بین ۱۲۰ تا ۱۴۰ میلیون لیتر در نوسان بوده است.»
به گفته نوری کرم، باید به دنبال راهکارهای کوتاه مدت در بخش‌های تولید و مصرف بود. ارتقا کمی پالایشگاه‌های نفت خام موجود و احداث پالایشگاه‌های مقیاس کوچک از جمله راهکارهای کوتاه مدت در بخش تولید محسوب می‌شوند.